Skolioza – leczenie zachowawcze, dlaczego warto ćwiczyć?
Skoliozę idiopatyczną definiuje się jako wielopłaszczyznowe zniekształcenie, w którym obok wyboczenia w płaszczyźnie czołowej występują zmiany wielkości krzywizn w płaszczyźnie strzałkowej oraz w płaszczyźnie poprzecznej; rotacja i torsja kręgów. Grupę dominującą z rozpoznaną skoliozą stanowią nastolatki.
Badania naukowe udowodniają, iż ośrodkowy układ nerwowy (OUN) jest układem nadrzędnym u człowieka wpływającym na kształtowanie się konfiguracji kręgosłupa. Współpraca między wieloma ośrodkami korowymi i podkorowymi zapewnia ciału skoordynowany, ekonomiczny i prawidłowy ruch. Nieprawidłowości w OUN mogą być przyczyną zaburzeń strukturalnych lub rozwojowych związanych z dojrzewaniem młodego organizmu. Przyczyną powstawania i progresji skoliozy są nieprawidłowości integracji bodźców na poziomie struktur podkorowych OUN powodujących zaburzenia postawy ciała. Człowiek morfologicznie jest skonstruowany tak, że od początku swojego życia rozwija się z niewielką asymetrią między prawą, a lewą połową ciała. Dotyczy ona budowy anatomicznej oraz ruchów kinematycznych. Często w pierwszych miesiącach życia dziecka asymetria ciała związana jest z rozwojem odruchowym i jest nasilona w obrębie tułowia i kończyn. W przypadku prawidłowego rozwoju motorycznego dziecka ruch staje się bardziej symetryczny i kontrolowany poprzez harmonijną kontrolę OUN. Brak właściwej kontroli ze strony OUN oraz zaburzenia w rozwoju neurologicznym w kolejnych etapach życia dziecka sprzyjająutrwalaniu asymetrii ruchu oraz postawy ciała i mogą być czynnikiem wywołującym lub utrwalającym skoliozę.
Leczenie zachowawcze dotyczy większości pacjentów. Podstawą do rozpoczęcia właściwego procesu usprawniania jest prawidłowa diagnoza oparta o zdjęcie RTG całego kręgosłupa, badanie funkcjonalne fizjoterapeuty oraz prowadzenie pacjenta według zbadanych nieprawidłowości i ustalenia priorytetów leczenia. Proces usprawniania jest długoterminowy z uwzględnieniem skoków wzrostowych u dorastających pacjentów, pojawienia się pierwszej miesiączki, nawyków związanych z funkcjonowaniem w dniu codziennym, zaangażowania pacjenta w sport oraz czasu spędzanego w pozycji siedzącej. Z badań przeprowadzonych w Klinice Rehabilitacji (grupa około 100 pacjentek) wynikało, że przeciętna nastolatka przebywa dziennie około 8- 10 godzin w pozycji siedzącej, często w nieprawidłowej pozycji siedzącej.
Najbardziej progresywna i niebezpieczna jest skolioza odcinka piersiowego, ale najwięcej pacjentek rozpoznawanych jest skolioz dwułukowych, często z dominującym skrzywieniem w odcinku lędźwiowym. Dlatego od początku terapii ważne jest, żeby prawidłowe funkcjonowanie w pozycji siedzącej wprowadzić jako kształtowanie codziennego nawyku postawy, niezależne od metod specjalistycznych prowadzonej terapii.
W terapii specjalistycznej wykorzystuje się metody trójpłaszczyznowe, które pozwalają pracować z pacjentem w płaszczyźnie strzałkowej, czołowej i poprzecznej w zależności od indywidualnych problemów u dorastającego pacjenta. Do terapii wykorzystuje się najczęściej: PNF, FITS, Schrotch, Scharl itp. Ważna jest również praca z tkanką miękką wokół wyboczeń w płaszczyźnie czołowej. Praca manualna celowana jest na ustawienie miednicy lub usprawnianie funkcji przepony i toru oddechowego. Ten trudny długoterminowy proces leczenia połączony z systematycznością przynosi bardzo dobre efekty terapeutyczne i funkcjonalne. Z badań wynika, że 70-80% u zdiagnozowanych skolioz można zmniejszyć wyjściowe wartości kątowe, poprawić sylwetkę oraz nawyk postawy.
Opracowanie: dr n. med. Halina Protasiewicz-Fałdowska
